Door Willem Hoogendijk van Stichting Aarde
Het gaat dan om het moderne geldsysteem. Geld, ons ruilmiddel met als prijs zichzelf. (“Pas op, lenen kost geld!”) Het is de dominerende factor waarmee je de andere productiefactoren kunt kopen. Het moet ook nog eens meer worden (accumuleren) en legt dus de zweep over de bedrijven die gebukt gaan onder deze groeidwang. Bedrijven moeten hun producten kwijt, zodat verbruik en verkwisting noodzaak worden. (Laten we als consumenten dus niet alle schuld op ons laden.) We noemen ons een consumptiemaatschappij maar in wezen zijn we een geld-gedreven productiemaatschappij.
Onder dit produceer- en consumeergeweld kreunt de Aarde steeds luider. Het moet dus anders. Het geld moet getemd worden, de druk op de biosfeer verminderd en de economie weer meer in de handen van de mensen. Dat vraagt om een gekalmeerde en meer lokaal gestoelde economie. Van een geld-gedreven economie van aanbod, ja opdringerig, moeten we naar een economie gericht op een verantwoorde vraag, een vraag die binnen de milieugrenzen blijft. Bedrijven, die nu krampachtig boven de rode lijn moeten zien te blijven op straffe van ondergang, moeten kunnen fluctueren in output zonder meteen failliet te gaan. Minder verkocht? Dan minder geld naar de investeerders en door kunnen gaan met minder personeel (tot de vraag weer aantrekt). Dus flexibilisering zowel van de kapitaalsbeloning als van het personeelsbestand. Een deel van de werkers is dan gewend om secondaire banen naar hun keuze te hebben, ook betaald. Voor hen komt inkomenszekerheid in plaats van baanzekerheid. Men bedenke, dit betreft vooral productie voor een elastische vraag. Bij zeer vele banen is die niet elastisch: brood, melk, wc-papier, onderwijs, zorg, justitie, veiligheid enz.; daar dus geen noodzaak tot secondaire werkgelegenheid.
En wat de investeringen of leningen betreft, deze moeten vaster aan het bedrijf gemaakt worden. Zodat ze niet, zoals nu, bij tegenwind of bij elders meer rendement, weg kunnen vluchten. (Die kapitaalsmobiliteit noemde een Noorse econoom de gelegaliseerde onverantwoordelijkheid van het kapitaal.)
Men beseft nog niet hoezeer we in de welvarende landen materieel zullen moeten inkrimpen om een begin te maken met het herstel van de biosfeer. De techniek zal ons niet helpen. Ik noem mij zelf een Apostel van de Krimp en sta een kalme maatschappij voor zoals die was rond 1935. Toen, met een vierde van wat we nu nationaal verdienen, waren we al een zeer rijk land. Met een veel kleinere druk op de Aarde en een veel kleinere kloof tussen rijk en arm. Een Ot-en-Sien samenleving (een kinderstrip van toen), vol moestuinen, ambachten en beheersbare industrie. Natuurlijk met behoud van het goede en verantwoorde van de hedendaagse technologie. 
Buurt- of streekcoöperaties voor voedsel, energie, zorg, vervoer en lokaal geld. Met een eerlijke verdeling van werk en koek. Veel culturele activiteiten ter compensatie van het minder materiële.
Het zal neer komen op een bevrijding van groeidwang, burn-outs, onmatigheid en plat vermaak. Een spannende, uitdagende operatie wacht ons! Wat meer is, overal in de wereld komen er al groene en sociale plantjes op in de scheuren van het meestal kapitalistische beton.
Willems blog: http://willem-hoogendijk.blogspot.com/
—
In de rubriek “Initiatieven aan het woord” geven we initiatieven een podium om hun oplossingen en transformatieve praktijken naar voren te brengen. Wil jij ook een stuk schrijven? Neem contact op!
